اخلاق، به جای دین!
پرسش :آیا با تکامل اخلاق بشر نیاز او به دین باقی است؟ در کشورهایى که مردم آنها روابط اجتماعى خوبى دارند و به حقوق یکدیگر تجاوز نمى کنند، عدالت و حسن تفاهم در میان آنان برقرار است. در چنین کشورهایى دین چه نقشى را مى تواند به عهده بگیرد؟
پاسخ اجمالی :
اخلاق تا شعاع معیّنى مى تواند جلوی مفاسد را گرفته و نظمی ظاهرى برقرار نماید که براى اصلاح یک جامعه کافى نیست. کما اینکه امروز در جوامع متمدّن و اخلاق مدار، آمار کودکان نامشروع، انتحار، طلاق، ترور و… بالاست. اما «دین» علاوه بر اصلاح روابط میان افراد اجتماع، رابطه انسان و خدا را که مایه تکامل انسان و جامعه در تمام جنبه هاى معنوى و مادّى است بر قرار می نماید.
پاسخ :
جاى شک نیست که اخلاق تا شعاع معیّنى مى تواند جلو مفاسد را بگیرد و نظم و ترتیب را در کارهاى اجتماع به وجود آورد؛ ولى آیا همین نظم ظاهرى براى اصلاح یک جامعه کافى است؟ بطور مسلّم جواب منفى است؛ زیرا یک سلسله مفاسد در جامعه هاى متمدّن از بین رفته، ولى مفاسد خطرناک دیگرى در آن اجتماعات به وجود آمده و در واقع مفاسد باقى است! چیزى که هست رنگ و لباس و به اصطلاح «نوع» آنها عوض شده است، چنانچه مشاهده مى کنیم به جاى دزدیهاى قدیمى سرگردنه، «گانگستر بازى» و حملات مسلّحانه تاکتیکى به بانکها، ورشکستگیهاى مصنوعى و انواع تجاوزها پیدا شده است!
امروز در کشورهاى متمدّن جهان که حسن اخلاق آنان زبانزد مردم است، آمار بچّه هاى غیر قانونى در ظرف یک سال از بیست هزار هم مى گذرد! هرگاه اخلاق مى توانست نقش دین را به عهده بگیرد پس این همه انتحار، طلاق و ترور براى چیست؟ به قول بعضى از دانشمندان «قدر مسلّم این است که هرگاه اخلاق متّکى به ایمان به خدا باشد، در اصلاح جامعه مانند یک سلاح برنده به کار مى رود و در غیر این صورت برندگى و قدرت آن براى ما از هر نظر مشکوک است و ما نبایست به امید یک موضوع مبهم، وسیله قطعى را از دست بدهیم» و هرگاه در برخى از کشورها تا حدّى نظم و آرامش به چشم مى خورد مقدارى از آن، آثار همان تعالیم دینى است که مردم از نیاکان خود به ارث برده اند.
علاوه بر آن، «دین» در عین این که روابط صحیح میان افراد اجتماع پدید مى آورد رابطه دیگرى نیز میان انسان و خدا برقرار مى سازد که خود مایه تکامل انسان در تمام جنبه هاى معنوى و مادّى است و بطور مسلّم این قسمت را با اخلاق مادّى که بر اساس حفظ منافع مادّى است نمى توان تأمین نمود.
البتّه بحث و گفتگو در اطراف حکومت ایمان و حکومت اخلاق دامنه دار است. کسانى که مى خواهند در این باره بیشتر مطالعه کنند، به کتاب «رهبران بزرگ و مسؤولیّتهاى بزرگتر» مراجعه کنند.(۱)
پی نوشت :
(۱). گرد آوری از کتاب: پاسخ به پرسشهاى مذهبى، آیت الله العظمی مکارم شیرازی، آیت الله العظمى جعفر سبحانى، نسل جوان، چاپ سوم، ص ۶۲۵.
نرم افزار شبهات کلامی
آخرین نظرات